Tìm hiểu những quy tắc cơ bản trong bóng chuyền dành cho người mới bắt đầu

Bóng chuyền là một bộ môn vận động hấp dẫn, yêu cầu sự ăn ý, khéo léo và tư duy chiến lược từ tất cả các thành viên trong đội. Nhằm duy trì tính minh bạch và tinh thần thi đấu công bằng, hệ thống luật lệ của môn thể thao này luôn được điều chỉnh để phù hợp với xu hướng phát triển hiện đại. Cùng Thành Lợi Sport khám phá những điểm mới trong luật thi đấu bóng chuyền năm 2025 nhé!  

I. Tiêu chuẩn sân bóng và bóng thi đấu trong môn bóng chuyền  

Giống như nhiều môn thể thao khác, bóng chuyền cũng đặt ra những tiêu chuẩn riêng về kích thước sân và chất lượng quả bóng. Các quy định này được thiết lập nhằm đảm bảo tính chính xác, đồng bộ và công bằng trong mọi trận đấu chính thức.  

Yêu cầu về kích thước và cấu trúc sân thi đấu bóng chuyền:  

• Sân bóng chuyền tiêu chuẩn có dạng hình chữ nhật, với chiều dài 18m và chiều rộng 9m, được chia thành hai phần bằng một tấm lưới căng ngang.  

• Chiều cao của lưới là 2,34m đối với nam và 2,24m đối với nữ, còn chiều rộng của lưới là 1 mét.  

• Bề mặt sân phải phẳng, có thể làm từ vật liệu cứng như sàn gỗ hoặc sàn bê tông, nhằm đảm bảo an toàn và chất lượng thi đấu ổn định.  

Thông số kỹ thuật của quả bóng chuyền tiêu chuẩn:  

• Quả bóng chuyền được sản xuất từ da tự nhiên hoặc da tổng hợp, bên trong có chứa khí nén để đảm bảo độ đàn hồi phù hợp khi thi đấu.  

• Chu vi của bóng nằm trong khoảng từ 65 - 67 cm.  

• Trọng lượng tiêu chuẩn dao động từ 260 - 280 g.  

• Áp suất khí bên trong bóng được quy định từ 3 - 3,25 n/cm² để đảm bảo độ ổn định khi sử dụng trong các trận đấu chính thức.  

II. Hướng dẫn các bước cơ bản khi chơi bóng chuyền  

Trong một trận bóng chuyền, hai đội thi đấu đối kháng, mỗi bên gồm 6 vận động viên chính thức và một cầu thủ Libero chuyên phòng thủ. Trước khi bắt đầu trận đấu, hai đội thực hiện rút thăm bằng đồng xu để quyết định đội nào giao bóng trước. Vận động viên thực hiện pha giao bóng sẽ phát bóng lên không, hướng bóng bay qua lưới nhằm đưa bóng rơi xuống phần sân của đội bạn.  

Phía đội đỡ bóng sẽ nỗ lực kiểm soát và chuyền bóng qua lưới trong giới hạn tối đa 3 lần chạm, ngoại trừ tình huống chắn bóng không được tính vào số lần này. Trước khi thực hiện động tác phát bóng, người chơi bắt buộc phải tung bóng lên cao và không được để chân chạm vạch cuối sân.  

Chỉ khi có tín hiệu còi của trọng tài vang lên, động tác giao bóng mới được phép bắt đầu.  

III. Những quy định cơ bản trong môn bóng chuyền  

Bất kỳ bộ môn thể thao nào cũng đều có những nguyên tắc riêng nhằm đảm bảo tính công bằng và trật tự khi thi đấu, và bóng chuyền cũng không ngoại lệ. Trước khi bước vào trận đấu, người chơi cần nắm rõ một số quy định quan trọng của môn bóng chuyền để tránh mắc lỗi và thi đấu hiệu quả hơn.  

1. Những điều cần ghi nhớ khi tham gia thi đấu bóng chuyền  

Trong suốt quá trình thi đấu, mỗi vận động viên không được thực hiện hai lần chạm bóng liên tiếp, ngoại trừ tình huống chắn bóng – hành động này không tính là một lần chạm chính thức. Bóng vẫn được tính là hợp lệ nếu tiếp xúc với lưới trong lúc đỡ bóng hoặc phát bóng. Trường hợp đội đánh bóng khiến bóng bay ra ngoài ranh giới sân hoặc không vượt qua lưới sẽ bị mất điểm, và điểm sẽ được cộng cho đội đối phương.  

Sau khi bóng được phát đi, các vận động viên ở tuyến trên được phép đổi chỗ với nhau gần khu vực lưới để thuận lợi cho chiến thuật tấn công. Tuy nhiên, cầu thủ đang ở khu vực hàng sau không được phép chắn bóng hoặc thực hiện cú đánh tấn công nếu đang đứng tại hoặc sát khu vực cách lưới 3 mét (hay còn gọi là đường 10 foot).  

Một trận thi đấu bóng chuyền thường diễn ra trong 3 đến 5 hiệp, số hiệp cụ thể sẽ tùy thuộc vào cấp độ thi đấu của các đội. Vận động viên được phép sử dụng bất kỳ phần nào của cơ thể để chạm bóng, miễn là hành động đó diễn ra hợp lệ. Tuy nhiên, nếu bóng bị giữ lại, bắt dính hoặc ném thay vì đánh đi, hành vi đó sẽ bị coi là vi phạm luật thi đấu.     

Mỗi pha giao bóng thành công mang lại điểm cho đội thực hiện, đặc biệt nếu bóng chạm đất trong sân đối phương ngay sau khi phát mà không bị chạm vào – tình huống này được gọi là "giao bóng ghi điểm trực tiếp".  

2. Quy định về pha giao bóng trong bóng chuyền  

Một cú phát bóng hợp lệ là khi người chơi tung bóng lên, sau đó dùng tay đánh bóng sang phần sân của đội đối thủ. Để được tính là đúng luật, bóng phải vượt qua lưới mà không chạm vào lưới giữa sân và không bay ra ngoài khu vực giới hạn sân đấu.  

Nếu đội giao bóng thực hiện cú phát khiến bóng rơi xuống phần sân đối phương mà không bị đỡ lại, thì đội đó sẽ giành được 1 điểm từ tình huống này.  

Trong lúc thực hiện giao bóng, vận động viên phải đứng trong phạm vi khu vực phát bóng theo quy định và tuyệt đối không được giẫm lên vạch giới hạn. Ngay sau khi hoàn tất cú phát, người chơi được phép di chuyển vào sân để tiếp tục tham gia thi đấu cùng đồng đội.     

Kể từ thời điểm trọng tài phát còi lần đầu, vận động viên giao bóng có tối đa 8 giây để thực hiện cú phát. Trong trường hợp người chơi tung bóng lên nhưng không thực hiện cú đánh, trọng tài sẽ cho phép lặp lại pha giao bóng.  

Đội phát bóng không được dùng hành động để che khuất tầm quan sát đường bay của bóng đối với đội đối phương. Đội nhận bóng không được đập bóng trở lại sân đội phát ngay mà phải qua ít nhất một lần đỡ bóng trước khi đập bóng ghi điểm.    

3. Quy tắc tính điểm trong trận đấu bóng chuyền  

Đối với các trận bóng chuyền trong nhà, luật thi đấu thường áp dụng thể thức 5 hiệp, đội nào giành chiến thắng trong 3 hiệp trước sẽ là đội thắng chung cuộc. Mỗi hiệp (trừ hiệp cuối cùng) kết thúc khi một đội ghi được 25 điểm và dẫn trước đối phương ít nhất 2 điểm. Riêng hiệp thứ 5 – hay còn gọi là hiệp quyết định – chỉ cần thi đấu đến 15 điểm, nhưng vẫn phải đảm bảo cách biệt tối thiểu 2 điểm để xác định đội thắng.  

Trong môn bóng chuyền bãi biển, thể thức thi đấu thường là 3 hiệp, đội nào giành chiến thắng ở 2 hiệp trước sẽ được tính là thắng chung cuộc. Mỗi hiệp kết thúc khi một đội đạt 21 điểm và dẫn trước đối phương ít nhất 2 điểm để được công nhận là đội thắng hiệp.  

4. Những vị trí chủ chốt trên sân khi thi đấu bóng chuyền  

Khi tham gia môn bóng chuyền, bạn cần nắm rõ một số vị trí then chốt trên sân để hiểu rõ vai trò và nhiệm vụ của từng người chơi. Dưới đây là các vị trí mà bạn nên biết:  

4.1. Libero – Vị trí chuyên về phòng ngự  

Libero là cầu thủ đảm nhận nhiệm vụ phòng thủ chính, thường xuyên thực hiện các pha cứu bóng và hỗ trợ hàng sau. Vị trí này không được phép tấn công bóng qua lưới hoặc thực hiện phát bóng. Điểm đặc biệt là Libero có thể thay người linh hoạt mà không cần báo trước với trọng tài, thường được đưa vào sân nhằm giúp các tay đập chủ lực có thời gian hồi sức.  

Một trong những kỹ thuật tấn công đặc biệt hiếm hoi mà Libero có thể sử dụng là tình huống tâng bóng dội trần. Cú chạm bóng này tận dụng lực hấp dẫn để làm cho quả bóng – vốn chỉ nặng vài trăm gam – khi bật từ trần nhà xuống sẽ có lực rơi mạnh hơn, tạo nên quỹ đạo khó đoán và gây khó khăn lớn cho đội bạn trong việc đỡ bóng. Tuy nhiên, kỹ thuật này đòi hỏi sự chính xác cao và luyện tập thường xuyên, bởi rất khó để điều chỉnh lực và góc bóng dội một cách hiệu quả.  

4.2. Vị trí chuyền hai – Nhạc trưởng trong pha tấn công  

Chuyền hai là người giữ vai trò tổ chức lối chơi, có nhiệm vụ chuyền bóng sao cho đồng đội có thể thực hiện các pha tấn công hiệu quả nhất. Vị trí này thường hoạt động ở các khu vực số 2, 3 và 4, trong đó khu vực số 3 là điểm chuyền bóng lý tưởng để phân phối bóng sang hai cánh – nơi các tay đập chính đang chờ ở vị trí số 2 và số 4. Ít khi chuyền hai thực hiện đường chuyền từ vị trí số 5. Với khả năng điều phối nhịp độ và phá vỡ hệ thống phòng ngự của đối phương, chuyền hai được xem là một trong những mắt xích quan trọng nhất trên sân bóng chuyền.  

4.3. Chủ Công – Mũi Nhọn Tấn Công Của Đội Hình  

Chủ công là một trong những vị trí then chốt trên sân, đảm nhận vai trò ghi điểm chính thông qua các cú đập bóng mạnh mẽ và dứt khoát. Để thi đấu hiệu quả ở vị trí này, vận động viên cần sở hữu khả năng bật cao, chiều cao lý tưởng và lực tay tốt. Ngoài ra, chủ công còn phải di chuyển linh hoạt, đọc tình huống nhanh để tận dụng cơ hội thực hiện các pha tấn công uy lực vào phần sân đối phương.  

4.4. Cách Sắp Xếp và Di Chuyển Của Cầu Thủ Trên Sân Bóng Chuyền  

Trên mỗi nửa sân, có một đường kẻ cách lưới 3 mét được gọi là vạch tấn công. Đường này chia mặt sân của mỗi đội thành hai khu vực: hàng trước (gần lưới) và hàng sau (xa lưới). Trong đội hình thi đấu, các vận động viên được bố trí tại 6 vị trí khác nhau, đánh số từ 1 đến 6, bắt đầu từ vị trí giao bóng (số 1) và xoay theo chiều kim đồng hồ khi luân chuyển vị trí sau mỗi lần giành quyền phát bóng.  

Khi đội giành lại quyền phát bóng, tất cả các cầu thủ trên sân phải xoay vị trí theo chiều kim đồng hồ. Cụ thể, người đang đứng ở vị trí số 2 sẽ chuyển sang vị trí số 1, người ở vị trí số 1 sẽ di chuyển sang vị trí số 6, và quá trình này tiếp tục lần lượt cho đến khi toàn đội hoàn tất việc luân chuyển đúng quy định.  

Xung quanh sân thi đấu là khu vực được gọi là  vùng tự do , có chiều rộng tối thiểu 3 mét. Đây là không gian cho phép các vận động viên di chuyển để xử lý bóng sau khi bóng được phát đi. Tất cả các đường kẻ, bao gồm cả đường biên và đường tấn công, đều được vẽ hoặc sơn trực tiếp trên mặt sân, nằm hoàn toàn trong kích thước quy định của sân thi đấu.  

Trong luật bóng chuyền, nếu bóng tiếp xúc với vạch kẻ trên sân thì vẫn được tính là bóng trong cuộc. Ở hai bên lưới, có đặt các cọc ăng-ten nhỏ nằm giữa lưới và đường biên dọc – đây được xem như  đường biên dọc theo phương đứng . Bóng chỉ được coi là qua lưới hợp lệ khi bay giữa hai cọc này (hoặc dọc theo đường tưởng tượng kéo dài từ cọc lên trần) và không chạm vào chúng trong quá trình bay sang phần sân đối phương.  

IV. Những Lỗi Thường Gặp Trong Bóng Chuyền Mà Người Chơi Nên Tránh  

Trong bóng chuyền, việc phạm lỗi không chỉ khiến đội bạn mất cơ hội ghi điểm mà còn trao lợi thế cho đối phương. Dưới đây là những lỗi phổ biến mà người chơi cần nhận biết và hạn chế tối đa trong quá trình thi đấu:  

• Dẫm vạch khi giao bóng: Người chơi bước lên hoặc vượt quá vạch phát bóng trong lúc thực hiện cú phát sẽ bị tính là lỗi.  
• Phát bóng không hợp lệ: Bao gồm các trường hợp bóng không vượt qua lưới hoặc bay ra ngoài giới hạn sân.  
• Kỹ thuật xử lý bóng sai: Các lỗi như chạm bóng hai lần liên tiếp, nâng bóng không đúng kỹ thuật, ôm bóng hoặc ném bóng thay vì đánh đều bị coi là vi phạm.  
• Chạm lưới trong quá trình thi đấu: Bất kỳ bộ phận nào trên cơ thể tiếp xúc với lưới trong khi đang chơi bóng đều bị tính là phạm lỗi.  
• Xâm phạm không gian sân đối phương khi chắn bóng: Người chơi thực hiện pha chắn bóng nhưng để tay hoặc một phần cơ thể vượt qua mặt lưới sang phần sân bên kia sẽ bị coi là cản trở đối thủ.  
• Vượt vạch giữa sân: Nếu bất kỳ phần nào của cơ thể, ngoại trừ bàn tay hoặc bàn chân, vượt hoàn toàn qua đường kẻ chính giữa sân thì được xem là lỗi. Với bàn tay hoặc bàn chân, lỗi xảy ra nếu toàn bộ phần đó vượt hẳn sang phần sân đối phương.  
• Phát bóng sai thứ tự: Không tuân theo vòng xoay quy định hoặc phát bóng không đúng lượt đều là lỗi kỹ thuật.  
• Hàng sau chắn bóng sai luật: Cầu thủ thuộc hàng sau mà tham gia chắn bóng tại khu vực gần lưới, với một phần cơ thể nằm trên mép lưới vào thời điểm bóng chạm, sẽ bị tính là vi phạm.  
• Đập bóng tấn công từ hàng sau trong khu vực cấm: Nếu cầu thủ thuộc hàng sau nhảy lên đập bóng ở khu vực phía trước vạch 3 mét, khi bóng vẫn còn ở trên đỉnh lưới, thì đó là một pha tấn công không hợp lệ.     

Trên đây là những thông tin chi tiết về luật thi đấu bóng chuyền do Thành Lợi Sport tổng hợp, nhằm giúp bạn trang bị thêm kiến thức và tự tin hơn khi tham gia vào bộ môn này. Hy vọng rằng bài viết sẽ trở thành nguồn tham khảo hữu ích cho tất cả những ai yêu thích bóng chuyền, từ người mới bắt đầu đến người chơi lâu năm, để có thể hiểu rõ luật chơi và tận hưởng trọn vẹn niềm vui mà bóng chuyền mang lại.